Tarihi

Köyün eski adının Mahal Kebir olduğu söylenmektedir. Zaten Büyükmahal' de bu anlama gelmektedir: Kuruluşu kesin olarak bilinmemekle beraber 500 yıllık olduğu sanılmaktadır. M.Ö. Anadolu’da kurulan medeniyetlerden Hitit Medeniyetinin merkezi olan Alacahöyük'e yakındır. Köy Kadimoğlu, Deli Ali Efendi, Hacı Ali, Değirmencioğlu, Dervişoğlu, İmamgiller, İspirgiller, Zurnacıgiller sülaleleri tarafından kurulmuştur. Bu sülalelerden Kadimoğlu, Deli Ali Efendi sülaleleri köyün yerlileri olup, Değirmencioğulları Sivas'tan, İspirgiller Erzurum'dan, İmamgiller Aydın'dan, Dervişoğulları Hacıbektaş’tan, Zurnacıgiller ise Çorum'dan gelmişlerdir. Büyük Mahal, Yozgat'a 20 kilometre mesafede, komşu köyleri Dememum, Dere Kışla, Aktaş, Sarımbeyli olan bir Alevi köyüdür. Köyün kuruluşunun tam olarak ne zaman olduğu belli olmamakla birlikte, 300 yıldan daha eski olmadığı tahmin edilmektedir. Osmanlı Mahkeme kayıtlarında 1800'lü yıllara ilişkin bilgiler bulunmaktadır. Köyün Osmanlı devrindeki ismi Mahal-ı Kebir'dir.

Ancak köyde bulunan soyadlarından (Salman, Kayaslan, Altınok vb) faklı Türkmen boylarından oluştuğu kökenin Kızılkocaoğlu döneminden kalan Salmanlı aşiretine mensup üyeler olduğu tahmin edilebilir. Ancak 1800'lü yılların sonundaki Bektaşi etkisini unutmamak gerekir.

Not: Köy, bir Salmanlı obası köyüdür. Salmanlı obası hakkında bilgi aşağıdadır.

Salmanlı, bir Avşar obasının adıdır. Büyük bir topluluk olan Salmanlılar (Süleymanlılar da denir) 16. yy’da Kadirli’de bulunan önemli boylar arasındaydı. Bunların bir kısmı Zamantı bölgesinde (Kayseri) yerleşti. Sonraki devirlerde Salmanlılardan önemli bölüklerin Anadolu'nun çeşitli mıntıkalarına dağıldıklarını görüyoruz. 1613 yılında Çankırı bölgesindeki Türkmenler arasında Büyük ve Küçük Salmanlı olarak adı geçiyor. Bu gruptan bazıları Yozgat tarafına geçerek iskan olmuştur. Salmanlıların bir bölümü ise Batı Anadolu’ya doğru yayılmıştır. 1691 yılında Salmanlılar, Batı Anadolu’da (Afyon-Isparta civarı) iskan edildi. Buradan da bir kısmı çevre illere yayıldı. Salmanlıların diğer grupları da Karaman, Maraş ve Adana yöresinde yerleşti. Günümüzde Maraş ve Çorum yöresindeki Salmanlılar, bunların torunlarıdır. Osmanlı kaynaklarından takip edilebildiği kadarıyla Salmanlı Avşarları Adana, Aksaray, Alanya, Amasya, Ankara, Antep, Aydın, Bigadiç, Bor, Boyabat, Boz-Ok (Kocalı kazası), Çankırı, Çorlu, Çorum, Çöl-Abat, Çukurova, Danişmentli, Dazkırı, Diyarbakır, Edirne, Eyüpeli, Geyikler, Göksün, Gördük ve Timurcu – Saruhan, Gülnar, Halep, Hamit, Is-parta, İzmir, K. Sahip, Karahisar-ı Şarki, Kangal, Kars-ı Maraş, Kastamonu, Kaş, Kayseri, Keçiborlu, Keskin, Kırşehir, Kilis, Kirmastı, Konya, Kozan, Kütahya, Malatya, Maraş, Niğde, Rakka, Sandıklı, Sivas, Sungurlu, Tarsus, Teke, Tire, Yeni-İl, Yenişehir – Aydın, Zamantı ve Zeyne – İç-El’de ve Bal-kanlarda Kili ve Akkerman, Selanik, Kırcali, Çirmen’de yerleşmiştir.

(Kaynak: Adnan Menderes KAYA - Avşar Türkmenleri kitabı). Ayrıca Salmanlılar hakkında Hamza AKSÜT'ün araştırmalarına bakılabilir.

Köyün Değirmen ve Bağ olarak adlandırılan mevkilerinde, eski Rum yerleşim alanı bulunmaktadır.

Çerkez Ethem'in bastırdığı Çapanoğlu ayaklanması sırasında Çapanoğlu'nun köyü Arap Seyfi'ye gelinmeden çatışmalar bu köyün kuzey bölgesi içerisinde gerçekleşmiştir.

Köyün bir İlköğretim Okulu, Postahanesi, Camisi, Cem Evi, Köy odası ve sağlık ocağı bulunmaktadır. Bütün Anadolu köylerinde olduğu gibi köyün nüfusu Almanya, Belçika, Fransa gibi yabancı ülkelere, Ankara, Kayseri, Antalya başta olmak üzere diğer şehirlere göçmüştür.

Kültür

Köyde belli başlı tarihi eser olmamasına karşılık; zaman içinde tahrip olmuş, Roma dönemine ait Ermenilerden kalma mezar taşları, yapı taşları göze çarpar. Güneydeki dere üzerinde eskiden kalma yedi su değirmeni kalıntıları ve köy içerisinde bulgur dövülmesi için soku taşlarını ve seten kalıntıları görmek mümkündür.

Coğrafya

Yozgat merkezine 23 km uzaklıktadır.

İklim

Köyün iklimi, karasal iklimi etki alanı içerisindedir.

Nüfus

Yıllara göre nüfus oranları

2007
2000	376
1997	364

Ekonomi

Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.

Muhtarlık

Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır.

Seçildikleri yıllara göre köy muhtarları:

2004 - Yılmaz Deniz

1999 - Cemal Doğruer

1994 - Cemal Doğruer

1989 - Rıza Doğanyiğit

1984 -

Altyapı bilgileri

Köyde ilköğretim okulu vardır. Köyün içme suyu şebekesi yoktur ancak kanalizasyon şebekesi vardır. Ptt şubesi yoktur ancak ptt acentesi vardır. Sağlık ocağı vardır ancak sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır.

                                                                                                                         wikipedia.org dan alıntıdır !